Εισαγωγή

Σε αυτόν τον φάκελο, θα καλύψουμε το θέμα του ανθρώπινου σώματος στην τέχνη και το πλαίσιό του στην Ευρώπη. Θα εξετάσουμε 10 παραδείγματα του ανθρώπινου σώματος σε ευρωπαϊκά έργα τέχνης και θα παρουσιάσουμε δύο δραστηριότητες στην τάξη – μία για την εκμάθηση των αρχών της σχεδίασης χειρονομιών, με μια επιπλέον δραστηριότητα σχεδίασης του ανθρώπινου σώματος με καλλιτεχνικές τεχνικές από μία από τις περιόδους που μελετήθηκαν. Η άλλη θα είναι ένα μάθημα και ένας προβληματισμός σχετικά με τη λεύκανση της τέχνης στην Ευρώπη.

Οι στόχοι του φακέλου είναι:

• η σύγκριση και η αντιπαραβολή του ανθρώπινου σώματος στην ευρωπαϊκή τέχνη ανά τους αιώνες, ξεκινώντας από την ελληνική κλασική εποχή (480-400 π.Χ.). Θα συζητήσουμε, επίσης, εν συντομία τις ακόλουθες περιόδους:
  1. την αρχαϊκή περίοδο, 600-480 π.Χ.
  2. την ελληνιστική περίοδο, 323-150 π.Χ.
  3. τη Μεσαιωνική περίοδο, 300 μ.Χ. έως 1400 μ.Χ., συμπεριλαμβανομένων των τριών μεγάλων τμημάτων της – Παλαιοχριστιανικό, Ρομανικό και Γοτθικό.
  4. την Αναγέννηση, 1400 έως 1600 μ.Χ.
  5. τον Ιμπρεσιονισμό, τέλη 19ου αιώνα
  6. τον Κυβισμό, αρχές 20ου αιώνα
• ο προσδιορισμός βασικών στοιχείων και θεμάτων του ανθρώπινου σώματος στην τέχνη
• η σύνοψη της εξέλιξης και της σημασίας του ανθρώπινου σώματος στην τέχνη
• ο σχεδιασμός του ανθρώπινου σώματος, χρησιμοποιώντας ένα από τα θεμελιώδη σχεδιαστικά στοιχεία μιας συγκεκριμένης καλλιτεχνικής περιόδου
• η μάθηση και ο προβληματισμός σχετικά με την έλλειψη ποικιλομορφίας στην ευρωπαϊκή τέχνη όσον αφορά στην ανθρώπινη μορφή και τι μπορεί να γίνει για την επίλυσή της.

Ευρωπαϊκό υπόβαθρο

Επιλέξαμε το θέμα του ανθρώπινου σώματος για τον παρόντα φάκελο για τρεις πρωταρχικούς λόγους:

• Το σημαντικό ρόλο που διαδραμάτισε το ανθρώπινο σώμα στην εξέλιξη της ευρωπαϊκής τέχνης και των καλλιτεχνών:

Οι καλλιτέχνες στην Ευρώπη ήταν πάντα γοητευμένοι από το ανθρώπινο σώμα. Ακόμη και τα πρώτα δείγματα της αρχαίας ελληνικής τέχνης απεικόνιζαν την ανθρώπινη μορφή. Δεν μπορούμε να μιλήσουμε για το ανθρώπινο σώμα στην ευρωπαϊκή τέχνη χωρίς να αναγνωρίσουμε την επιρροή των αρχαίων Ελλήνων. Οι Έλληνες εξιδανίκευσαν το ανθρώπινο σώμα, φέρνοντάς το πιο κοντά στην τελειότητα των θεών. Αυτός ο ιδεαλισμός πέρασε πολύ ξεκάθαρα και αποτελεί πράγματι την κινητήρια δύναμη πίσω από τους σύγχρονους κανόνες ομορφιάς μας. Το γυμνό σώμα έγινε επίσης μια βασική δεξιότητα που πρέπει να κατέχουν οι Ευρωπαίοι καλλιτέχνες, με το σχέδιο της φιγούρας να αποτελεί θεμέλιο για τις σπουδές κάθε επίδοξου καλλιτέχνη.

• Πώς το ανθρώπινο σώμα διαμόρφωσε τα αισθητικά μας ιδεώδη.

Όταν μελετάμε το ανθρώπινο σώμα, όπως απεικονίζεται στην τέχνη σε όλη την ιστορία της Ευρώπης, κατανοούμε τον πολιτισμό των προγόνων μας και έτσι κατανοούμε καλύτερα τον εαυτό μας. Μπορούμε, επίσης, να χρησιμοποιήσουμε αυτήν την κατανόηση, για να βοηθήσουμε στην καταπολέμηση των αρνητικών στερεοτύπων που συνδέονται σήμερα με το ατελές σώμα, αποκτώντας μεγαλύτερη επίγνωση του από πού προέρχεται αυτός ο ιδεαλισμός.

• Πώς το ανθρώπινο σώμα στην τέχνη επηρεάζεται από τον ρατσισμό και πώς επηρεάζει τις ανισότητες στην κοινωνία.

Το status quo για την ευρωπαϊκή τέχνη είναι λευκοί καλλιτέχνες (συνήθως άνδρες) και λευκά θέματα στα έργα τους. Η πραγματικότητα απέχει πολύ από την αλήθεια, καθώς υπήρξαν πολλοί καλλιτέχνες διαφορετικών εθνικοτήτων ανά τους αιώνες, αλλά η ευρωπαϊκή τέχνη έχει σε μεγάλο βαθμό ασπρίσει.

Το θέμα

Το ανθρώπινο σώμα παίζει κρίσιμο ρόλο στο πώς κατανοούμε τη σεξουαλικότητα, τη φυλή, την εθνικότητα, τον πολιτισμό, το φύλο και τη θνησιμότητά μας.

Σεξουαλικότητα και φύλο

Από την επιστροφή του γυναικείου γυμνού στη δυτική τέχνη το 1486 με τη Γέννηση της Αφροδίτης του Σάντρο Μποτιτσέλι (Sandro Botticelli), συνήθως άντρες καλλιτέχνες απεικόνιζαν γυναικεία γυμνά και συνήθως για άντρες θεατές. Αυτές οι γυναικείες μορφές ήταν συχνά εξιδανικευμένες και δεν εξυπηρετούσαν μόνο τον σκοπό της τέχνης, αλλά εξιδανίκευαν ερωτικές φιγούρες.

Σύμφωνα με τον κριτικό τέχνης Τζον Μπέρκερ (αγγλ. John Berger) στο χειρόγραφό του, Ways of Seeing, η ευρωπαϊκή τέχνη μετά την Αναγέννηση απεικονίζει συχνά γυμνές φιγούρες από μπροστά, γεγονός που επιτρέπει στον πρωταγωνιστή της σεξουαλικής συνάντησης να είναι ο θεατής.

Αυτό αποτελεί αντίθεση με τον τρόπο που απεικονίζονταν τα γυναικεία γυμνά στην Αρχαία Ελλάδα, όπου κυριαρχούσε το ανδρικό γυμνό. Αν μια γυναίκα ήταν γυμνή στην τέχνη εκείνη την εποχή, συνήθως το ένα χέρι κρατούσε τα γεννητικά της όργανα καλυμμένα. Το χέρι που καλύπτει εξυπηρετεί δύο σκοπούς- προσποιείται τη σεμνότητα, αλλά και χρησιμεύει, για να τραβήξει το βλέμμα στο κρυμμένο σημείο.

Φυλή και εθνικότητα

Οι μη δυτικοί απεικονίζονται σπάνια στην εκλαϊκευμένη ευρωπαϊκή τέχνη, και όταν απεικονίζονται, μπορεί να απεικονίζονται με υπερβολικά χαρακτηριστικά ή ως υποδεέστεροι του λευκού πρωταγωνιστή. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπήρχαν έγχρωμοι καλλιτέχνες και ότι δεν υπήρχαν περισσότερα έργα τέχνης που παρουσίαζαν έγχρωμους ανθρώπους ως πρωταγωνιστές. Μπορούμε, ωστόσο, να πούμε ότι οι λευκοί κατέχουν πιο προνομιούχες θέσεις στον ευρωπαϊκό κόσμο της τέχνης, και το έκαναν για πολλούς αιώνες, οπότε ήταν αυτοί που αποφάσιζαν ποια έργα τέχνης θα θεωρούνταν αξιόλογα.

Θνησιμότητα

Η τέχνη στην αρχαία Ελλάδα εξιδανίκευε την ανθρώπινη μορφή, για να την φέρει πιο κοντά σε εκείνη των θεών. Αυτό υποδηλώνει την επιθυμία να είναι κανείς λιγότερο θνητός και περισσότερο αθάνατος. Αργότερα, κατά την περίοδο της χριστιανικής τέχνης, το ανθρώπινο σώμα απεικονιζόταν σε θρησκευτικές σκηνές, υποδηλώνοντας, αν όχι την επιθυμία να είσαι αθάνατος, την επιθυμία να θεωρηθείς άξιος της αγάπης του Θεού, η οποία στο τέλος σου επιτρέπει την είσοδο στον παράδεισο, ο οποίος από μόνος του είναι ένα είδος αθανασίας.

Περαιτέρω σκέψεις:

• Οι άνθρωποι πάντα τροποποιούσαν το σώμα τους, με σκουλαρίκια και τατουάζ ή με δίαιτα ή άσκηση.
• Το σχήμα του ανθρώπινου σώματος έχει αποτελέσει μέσο προσδιορισμού της κοινωνικοοικονομικής θέσης κάποιου με διάφορους τρόπους σε όλους τους πολιτισμούς.
• Το ανθρώπινο σώμα στην τέχνη συμβολίζει τα πάντα, από τη θρησκεία, την πολιτική, την ταυτότητα, το καλό και το κακό, τον ευσεβή και τον αμαρτωλό, μέχρι τα πιο προφανή πρότυπα ομορφιάς.

• Ιστορικό και γεωγραφικό πλαίσιο στη χώρα, στην Ευρώπη ή παγκοσμίως: ιστορικά γεγονότα της εποχής, γεωγραφικά σύνορα, μετακινήσεις προσώπων και κάθε άλλη σχετική πληροφορία.

Αρχαία Ελλάδα

Αρχαϊκή περίοδος 600-480 π.Χ.

Η ανθρώπινη μορφή στη σύγχρονη δυτική τέχνη έχει πολλές από τις ρίζες της στην Αρχαία Ελλάδα. Τον 6ο αιώνα π.Χ., η αποτύπωση του ανθρώπινου σώματος στην τέχνη έγινε κεντρικό θέμα, με νέες τεχνικές που επέτρεπαν στους καλλιτέχνες να απεικονίζουν το σώμα με πιο ρεαλιστικούς τρόπους.

Ο 6ος αιώνας ήταν η αρχή της αρχαϊκής περιόδου της ελληνικής τέχνης, η οποία διήρκεσε από το 600 έως το 480 π.Χ. Ήταν μια εποχή συνεχούς εξέλιξης της τεχνικής, με πιο νατουραλιστικές εμφανίσεις του ανθρώπινου σώματος. Οι Έλληνες θεωρούσαν το σώμα έκφραση της εσωτερικής ύπαρξης, άμεσα συνδεδεμένης με το μυαλό. Έτσι, η τέλεια αναπαράσταση της ανθρώπινης φιγούρας σήμαινε ότι ο άνθρωπος που αναπαρίσταται είχε επίσης τέλειο νου. Κατά το πρώιμο τμήμα της αρχαϊκής περιόδου, εξακολουθεί να υπάρχει άμεση επιρροή από την αιγυπτιακή τέχνη.

Μόνο οι Έλληνες άνδρες απεικονίζονταν γυμνοί, γεγονός που αντικατοπτρίζει τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζονταν στην κοινωνία. Σήμερα, υπάρχουν μόνο λίγα γλυπτά γυναικών από την περίοδο αυτή, και όλα δείχνουν τις γυναίκες πλήρως ντυμένες και κοιτάζουν απευθείας τον θεατή. Τα ανθρώπινα γλυπτά κατά την αρχαϊκή περίοδο παρουσιάζουν, επίσης, το αρχαϊκό χαμόγελο, ανεξάρτητα από τη δραστηριότητα με την οποία ασχολούνταν.

Κλασική περίοδος 480-400 π.Χ.

Κατά την κλασική περίοδο, τα γλυπτά των ανθρώπων αποκτούν τη δική τους δράση. Σταματούν να κοιτάζουν απευθείας τον θεατή και αντ’ αυτού κοιτάζουν στο βάθος σαν να σκέφτονται. Οι μορφές παύουν να είναι τόσο άκαμπτες και αντ’ αυτού αποκτούν μια αίσθηση βάρους και ρευστότητας. Τώρα είναι που βλέπουμε την εισαγωγή του contrapposto, όταν η φιγούρα στέκεται ακίνητη, με το βάρος του σώματος να έχει μετατοπιστεί στο ένα πόδι. Οι Έλληνες χρησιμοποίησαν, επίσης, τις αναλογίες, για να δημιουργήσουν εξιδανικευμένες μορφές, διαστρεβλώνοντας τα μεγέθη ορισμένων μελών του σώματος, για να δείξουν ιδανικές αναλογίες. Το αρχαϊκό χαμόγελο εξαφανίστηκε, επίσης, και τα γλυπτά απέκτησαν πιο ευγενικές, σοβαρές εκφράσεις, μια πιο ειλικρινή προσέγγιση αντί να χαμογελούν απευθείας στην «κάμερα».

Ελληνιστική 323-150 π.Χ.

Υπήρξε ένα είδος πολιτιστικής επανάστασης μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Οι πόλεις μεγάλωσαν και απαίτησαν περισσότερη και καλύτερη τέχνη. Αναδύεται η ελληνιστική τέχνη, που στάζει από συναίσθημα, βία, αισθησιασμό. Τα ελληνιστικά γλυπτά απεικόνιζαν αυτό που έβλεπαν. Οι θεϊκές μορφές της κλασικής περιόδου δεν υπάρχουν πια, τα γλυπτά απεικονίζονται αντίθετα με τις ατέλειές τους.

Τα ελληνιστικά γλυπτά έχουν πολλές λεπτομέρειες και όλα χρησιμοποιούν τα ακόλουθα στοιχεία:

• Σχήμα: Οι μύες κάτω από το δέρμα είναι πολύ λεπτομερείς, όπως και οι εκφράσεις του προσώπου, με αποτέλεσμα να διαβάζονται εύκολα τα συναισθήματα. Τα μαλλιά αποκτούν επίσης περισσότερο όγκο και βάρος, ενώ προηγουμένως δεν τους δινόταν μεγάλη προσοχή και ήταν επίπεδα.
• Σύνθεση: με καμπύλες S και C.
• Υφή και μοτίβο: Λεπτομερής τρίχα και παράθεση τριχοφυΐας για εξαίσια υφή. Αυτά τα γλυπτά ήταν επίσης ζωγραφισμένα με πολλές λεπτομέρειες.

Μεσαιωνική τέχνη 5ος-14ος αιώνας

Η μεσαιωνική τέχνη στην Ευρώπη κυριαρχήθηκε από την άνοδο του χριστιανισμού και είδε την εξαφάνιση του γυμνού σχεδόν εξ ολοκλήρου από την τέχνη. Οι μόνοι γυμνοί άνθρωποι στην τέχνη ήταν ο Αδάμ και η Εύα, οι οποίοι χρησίμευαν ως σύμβολο του προπατορικού αμαρτήματος. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, το ανθρώπινο σώμα δε σχετιζόταν άμεσα με τον πραγματικό κόσμο, και ως εκ τούτου δεν ήταν πολύ ρεαλιστικό.

Πρώιμη χριστιανική εποχή  5ος-7ος αιώνας

Η Καθολική Εκκλησία αποκτούσε όλο και μεγαλύτερη επιρροή και το 350 μ.Χ. είχε δύο κύρια κέντρα εξουσίας, τη Ρώμη και την Κωνσταντινούπολη. Η τέχνη χρησιμοποιήθηκε για διακόσμηση και δημόσια εκτίμηση. Χρησιμοποιήθηκε, επίσης, σε οίκους λατρείας. Η τέχνη αυτής της περιόδου είχε τις ρίζες της στην κλασική ρωμαϊκή τεχνοτροπία, η οποία βασιζόταν στην κλασική ελληνική τεχνοτροπία, αλλά ήταν πιο αφηρημένη και απλοποιημένη. Ο σκοπός της απεικόνισης της ανθρώπινης μορφής ήταν η πνευματική αντί της σωματικής ομορφιάς. Τα πρόσωπα είχαν μεγάλα μάτια που κοιτούσαν επίμονα και αναφέρονταν ως «παράθυρα της ψυχής».

Ρομανικός 11ος-12ος αιώνας

Η ρομανική περίοδος διήρκεσε από το δεύτερο μισό του 11ου αιώνα έως τον 12ο αιώνα και αποτελεί το πρώτο διεθνές στιλ τέχνης. Χάρη στην αύξηση των ταξιδιών, έφτασε σε όλη τη Μεσόγειο και μέχρι τη Σκανδιναβία. Οι ανθρώπινες μορφές έγιναν πιο εκφραστικές στη ρομανική περίοδο από ό,τι στην παλαιοχριστιανική περίοδο. Συχνά είχαν επιμήκεις μορφές, υπήρχε έμφαση στις γραμμικές και διακοσμητικές λεπτομέρειες, όπως οι πτυχές των ρούχων και τα μαλλιά, αλλά ο ρεαλισμός δεν ήταν το επίκεντρο. Συχνά, η ανθρώπινη φιγούρα ήταν γλυπτή και εμφανιζόταν σε αρχιτεκτονικά ανάγλυφα, ιδίως κατά τη διάρκεια του 11ου και 12ου αιώνα. Τα περισσότερα γλυπτά ανθρώπων ήταν εικονογραφικά και βιβλικά.

Γοτθικός 12ος-16ος αιώνας

Κατά τη γοτθική περίοδο, η ανθρώπινη φιγούρα αναπαρίσταται πιο φυσικά και με φυσικότητα, σε σύγκριση με τη ρομανική περίοδο. Οι μεταγενέστερες γοτθικές μορφές γίνονται πολύ πιο ρεαλιστικές, με φυσικές εκφράσεις στα πρόσωπά τους και φροντίδα για την ακριβή αναπαράσταση των πτυχών των ρούχων.

Αναγέννηση 14ος-17ος αιώνας

Η Αναγέννηση έδωσε πολύ μεγαλύτερη έμφαση στο ανθρώπινο σώμα, και μάλιστα με πολύ διαφορετικό τρόπο από τη μεσαιωνική περίοδο. Ενώ το σώμα απεικονιζόταν με έναν αφηρημένο, δισδιάστατο τρόπο που είχε ως αποτέλεσμα η φιγούρα να φαίνεται λιγότερο συνδεδεμένη με τον ανθρώπινο εαυτό της, οι καλλιτέχνες της Αναγέννησης εμπνεύστηκαν από τα πιο ρεαλιστικά αρχαία ελληνικά και ρωμαϊκά γλυπτά. Επέστρεψαν στις μαθηματικές αναλογίες για τις οποίες μιλούσαν οι Ρωμαίοι συγγραφείς Πλίνιος και Βιτρούβιος, και όπως μπορείτε να δείτε στον Βιτρούβιο Άνθρωπο του ντα Βίντσι.

Εκτός από τις κλασικές απεικονίσεις της ανθρώπινης μορφής, οι καλλιτέχνες κατά την Αναγέννηση έγιναν ειδικοί στην ανατομία, καθώς εργάστηκαν, για να κάνουν τις απεικονίσεις της ανθρώπινης μορφής ακόμα πιο αληθοφανείς. Αυτοί οι καλλιτέχνες γνώριζαν πολύ περισσότερα για την ανατομία από ό,τι οι φοιτητές που σπούδαζαν ανατομία στο πανεπιστήμιο.

Τόσο ο ντα Βίντσι όσο και ο Μιχαήλ Άγγελος ήταν γνωστοί για τις λεπτομερείς ανατομικές τομές τους, θέτοντας νέα πρότυπα για την απεικόνιση της ανθρώπινης μορφής. Οι προστάτες της τέχνης ανέμεναν την τελειότητα στην ανατομία.

Νεοκλασικισμός 1750-1850

Οι καλλιτέχνες της νεοκλασικής περιόδου εμπνεύστηκαν, επίσης, από την αρχαία Ρώμη, ιδίως όσον αφορά στην απεικόνιση του υφάσματος που καλύπτεται από την ανθρώπινη φιγούρα. Η περίοδος αυτή θεωρείται αναβίωση της ελληνικής και της ρωμαϊκής τέχνης και συνδέεται στενά με την εποχή του Διαφωτισμού που έλαβε χώρα από τον 17ο αιώνα έως τον 19ο αιώνα. Η περίοδος αυτή θεμελιώθηκε στη φιλοσοφική σκέψη, με τη λογική να αποτελεί ηγετική δύναμη στην ηθική. Επηρεάστηκε επίσης από την Επιστημονική Επανάσταση, η οποία αναπτύχθηκε στο τέλος της Αναγέννησης, και ένα από τα θέματα αυτής της περιόδου ήταν η ανατομία, η οποία εμφανίστηκε σε μεγάλο βαθμό στην τέχνη.

Οι άνθρωποι στη νεοκλασική τέχνη απεικονίζονταν με μια αίσθηση «ευγενούς απλότητας», εμπνευσμένης από το «ήσυχο μεγαλείο» της αρχαίας ελληνικής γλυπτικής. Η νεοκλασική γλυπτική παρουσίαζε μορφές σε φυσικό μέγεθος και προτομές πορτρέτων (όπως αυτές του Jean-Antoine Houdon, 1741-1828). Τα γλυπτά συχνά απεικόνιζαν το θέμα τους με πολύ ρεαλισμό, οι όροι που χρησιμοποιούνταν ήταν «βερισμός», ή ο πιο γλαφυρός «κονδυλώματα και όλα». Αυτό χρησιμοποιήθηκε και στη ρωμαϊκή γλυπτική και σήμαινε ότι ο καλλιτέχνης έπρεπε να συμπεριλάβει όλες τις ατέλειες που παρατηρούνται στο σώμα, συμπεριλαμβανομένων των κονδυλωμάτων και των ρυτίδων.

Ιμπρεσιονισμός τέλη 19ου αιώνα

Καλλιτέχνες, όπως ο Εντουάρ Μανέ, αρχίζουν να ξεφεύγουν από τα όρια της σχεδίασης του κλασικού γυμνού, και να σχεδιάζουν γυμνά από την πραγματική ζωή, με ανατομικά εφέ και δυσανάλογες παραμορφώσεις που μόνο ένα ζωντανό μοντέλο θα είχε. Αυτή ήταν η αρχή του ιμπρεσιονισμού και επηρέασε την καλλιτεχνική δημιουργία που ξεκίνησε τον 20ό αιώνα. Καλλιτέχνες,, όπως ο Ρενουάρ και ο Ντεγκά κράτησαν την ανατομική ομοιότητα του πραγματικού ζωντανού μοντέλου, καθώς και τη σχεδίαση του γυμνού μέσα σε μια σύνθεση, δίνοντάς του την ίδια βαρύτητα με το περιβάλλον ντεκόρ.

Κυβισμός αρχές 20ου αιώνα

Οι καλλιτέχνες του κυβισμού γύρισαν την πλάτη τους στις τρισδιάστατες αναπαραστάσεις της ανθρώπινης μορφής και, αντίθετα, ισοπέδωσαν και κατακερμάτισαν το ανθρώπινο σώμα σε γεωμετρικές μορφές με δισδιάστατη όψη. Ο Πικάσο και ο Μπρακ ηγήθηκαν του κινήματος, με πολλαπλά σημεία προοπτικής και μονοχρωματικά χρώματα μαζί με μικτά μέσα.

Το καλλιτεχνικό πλαίσιο

Το ανθρώπινο σώμα αποτελούσε ανέκαθεν πρωταρχική πηγή έμπνευσης για τους καλλιτέχνες, ανεξαρτήτως γεωγραφίας, θρησκείας, πολιτισμού και κοινωνικοοικονομικού επιπέδου.

Το ανθρώπινο σώμα έχει εκπροσωπήσει την ομορφιά, το σεξ, έχει προκαλέσει μεγάλες διαμάχες, έχει απαγορευτεί. Η αρχαιότερη σπηλαιογραφία είναι μια ανθρώπινη φιγούρα, γεγονός που δείχνει ότι ακόμη και οι πρώτοι άνθρωποι γοητεύονταν από το σώμα τους και ήθελαν να το αναπαραστήσουν καλλιτεχνικά.

Στην Ελλάδα το ανθρώπινο σώμα εξιδανικεύτηκε ως αθλητικό- στον Χριστιανισμό το σώμα αντιπροσώπευε τον πόνο και την ευσέβεια- στο μεγαλύτερο μέρος του Ισλάμ το αποδοκίμαζαν.

Εν κατακλείδι, όταν εξετάζουμε το ανθρώπινο σώμα στην ιστορία της τέχνης, θέτουμε ερωτήματα σχετικά με την πολιτισμική, σεξουαλική, κοινωνικοοικονομική και εθνική ταυτότητα.

Το κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο: οι καλλιτέχνες επηρεάζονται από την πολιτική οργάνωση, την κοινωνική οργάνωση, τα μείζονα ζητήματα της εποχής στην οποία δημιουργούν. Από την άλλη πλευρά, η τέχνη επηρεάζει το κοινό- μπορεί να προκαλεί συγκεκριμένα συναισθήματα ή διαθέσεις, για κοινωνική έρευνα και πολιτική αλλαγή, για αμφισβήτηση και κριτική της κοινωνίας ή ως μέσο προπαγάνδας ή εμπορικής διαφήμισης για τον επηρεασμό των λαϊκών αντιλήψεων.

Η τέχνη, μαζί με τη θρησκεία και την κυβέρνηση, καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο ενεργούμε ως κοινωνία- και πολύ συχνά η τέχνη, η θρησκεία και η κυβέρνηση αλληλεπιδρούν ή και αλληλεπικαλύπτονται. Ορισμένα σημαντικά ερωτήματα που πρέπει να θέσουμε σχετικά με την τέχνη και το κοινωνικό και πολιτικό της πλαίσιο περιλαμβάνουν:

• Πώς επηρεάζει η τέχνη τον τρόπο που ζούμε;
• Πώς η τέχνη αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον εαυτό μας;
• Πώς η τέχνη αλλάζει τον τρόπο που αισθανόμαστε για τη θρησκεία και την πολιτική;
• Μπορεί πραγματικά η τέχνη να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο διακυβέρνησης;
• Χρησιμοποίησαν ποτέ κυβερνήσεις ή θρησκείες απεικονίσεις του ανθρώπινου σώματος στην τέχνη για να διαμορφώσουν τους ψηφοφόρους τους μέσω του βλέμματός τους; Και ποιες είναι/θα μπορούσαν να είναι οι συνέπειες;

Παιδαγωγική προσέγγιση

Γιατί αυτό το θέμα αφορά στους ενήλικες εκπαιδευόμενους;

Οι ενήλικες εκπαιδευόμενοι θα διερευνήσουν πώς η αναπαράσταση του ανθρώπινου σώματος μέσω της τέχνης έχει επηρεάσει την κοινωνία, την πολιτική και την αυτοεικόνα σε όλο τον ανθρώπινο πολιτισμό. Κατανοώντας το νόημα που κρύβεται πίσω από τέτοια έργα, οι ενήλικες εκπαιδευόμενοι θα δουν την κοινωνία μέσα από έναν διαφορετικό φακό και θα μάθουν περισσότερα για το γιατί είμαστε αυτοί που είμαστε, γιατί σκεφτόμαστε όπως σκεφτόμαστε και γιατί θεωρούμε κάποια σώματα πιο όμορφα από άλλα.

Ποια είναι τα μαθησιακά αποτελέσματα από την ενσωμάτωση αυτού του πολιτιστικού/καλλιτεχνικού θέματος σε μια εκπαιδευτική δραστηριότητα;

Το ανθρώπινο σώμα είναι ένα από τα πιο κλασικά μοντέλα για τους καλλιτέχνες. Μπορούμε να μάθουμε πολλά τόσο βλέποντας το ανθρώπινο σώμα να απεικονίζεται στην τέχνη (συμπεριλαμβανομένου του κοινωνικού πλαισίου, του πολιτικού νοήματος και των προτύπων ομορφιάς) όσο και οι ενήλικες εκπαιδευόμενοι θα μάθουν ένα ευρύ φάσμα τεχνικών και δεξιοτήτων μαθαίνοντας να ζωγραφίζουν το ανθρώπινο σώμα. Έτσι, τα μαθησιακά αποτελέσματα είναι τα εξής:

• Εξέταση του γιατί θεωρούμε κάποια σώματα πιο όμορφα από άλλα.
• Γνώση των διαφόρων τρόπων με τους οποίους το σώμα στην τέχνη χρησιμοποιήθηκε ως προπαγάνδα, από τα κυβερνητικά όργανα και πώς άλλαξε την κοινωνία.
• Ανατομική γνώση του ανθρώπινου σώματος και τεχνικές σχεδίασης.
• Πώς να αναγνωρίζουμε τα στοιχεία των προκαταλήψεων, των περιθωριοποιημένων ομάδων και του ρατσισμού μέσα από έργα τέχνης.

Πώς να το κάνετε: στρατηγικές, εργαλεία και τεχνικές.

Οι ενήλικες εκπαιδευόμενοι θα μελετήσουν την ιστορία πίσω από συγκεκριμένα έργα τέχνης που απεικονίζουν το ανθρώπινο σώμα ανά τους αιώνες και θα δημιουργήσουν επίσης τις δικές τους αναπαραστάσεις ανθρώπινων σωμάτων.

Έργα τέχνης

Έργο τέχνης #1 Η Γέννηση της Αφροδίτης, Σάντρο Μποτιτσέλι, δεκαετία 1480 (Αναγέννηση)

• Η θέση του-σχέση με το θέμα: Σχετίζεται με το ιδεώδες της γυναικείας ομορφιάς της εποχής. Η απεικόνισή της ως γυμνή είναι σημαντική από μόνη της, καθώς κατά τη διάρκεια της ιστορίας της Αναγέννησης σχεδόν όλα τα έργα τέχνης είχαν χριστιανικό θέμα και οι γυμνές γυναίκες απεικονίζονταν ελάχιστα.
• Σύντομη περιγραφή: Η θεά του έρωτα και της ομορφιάς φτάνει στη στεριά, πατώντας πάνω σε ένα γιγάντιο κοχύλι. Βοηθιέται από τους ανέμους και περιβάλλεται από λουλούδια, μια υπενθύμιση της άνοιξης.
• Ο συγγραφέας: Το πλήρες όνομά του ήταν Alessandro di Mariano di Vanni Filipepi γεννήθηκε στην Ιταλία το 1445 και είναι γνωστός ως Σάντρο Μποτιτσέλι (ιταλ. Sandro Botticelli). Ήταν ζωγράφος της πρώιμης Αναγέννησης.
• Τοποθεσία και ευρωπαϊκή διάσταση: Ζωγραφισμένο από τον Μποτιτσέλι για την οικογένεια των Μεδίκων τον 15ο αιώνα, και σήμερα βρίσκεται στη γκαλερί Ουφίτσι.
• Πιθανή εκπαιδευτική εκμετάλλευση: Μιλήστε για το πώς η ομορφιά έχει αλλάξει με τα χρόνια. Συγκρίνετε το στιλ ζωγραφικής του Μποτιτσέλι με τους σύγχρονους του.

Έργο τέχνης #2  Μάθημα ανατομίας του καθηγητή Τουλπ, Ρέμπραντ, 1632 (Μπαρόκ ζωγραφική)

• Η θέση του-σχέση με το θέμα: Αντί το σώμα να εκτιμάται για την ομορφιά του, πρόκειται για ένα σώμα σε ένα επιστημονικό, ίσως και σε γκροτέσκο πλαίσιο.
• Σύντομη περιγραφή: Ο καθηγητής εξηγεί στους γιατρούς το μυϊκό σύστημα του χεριού.
• Ο συγγραφέας: O Rembrandt Harmenszoon van Rijn, γνωστός ως Rembrandt (ελλ. Ρέμπραντ), ήταν Ολλανδός ζωγράφος που γεννήθηκε το 1606 και θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους εικαστικούς καλλιτέχνες στην ιστορία.
• Τοποθεσία και ευρωπαϊκή διάσταση: Ζωγραφισμένο από τον Ρέμπραντ το 1632. Σήμερα, βρίσκεται στο μουσείο Mauitshuis της Χάγης.
• Πιθανή εκπαιδευτική εκμετάλλευση: τεχνικές σχεδίασης για την ανατομία.

Έργο τέχνης #3 Η λουομένη Βαλπενσόν, Ζαν Ωγκύστ Ντομινίκ Ενγκρ, 1808 (Νεοκλασικισμός)

• Η θέση του-σχέση με το θέμα: Ο πίνακας απεικονίζει μια γυμνή γυναίκα.
• Σύντομη περιγραφή: Γαλλικός νεοκλασικός πίνακας ενός «λουόμενου», που κάθεται σε ένα κρεβάτι με την πλάτη προς το θεατή.
• Ο συγγραφέας: Ο καλλιτέχνης ήταν ο Ζαν Ωγκύστ Ντομινίκ Ενγκρ (γαλλ. Jean-Auguste-Dominique Ingres), Γάλλος νεοκλασικός ζωγράφος που γεννήθηκε το 1780.
• Τοποθεσία και ευρωπαϊκή διάσταση: Λούβρο, Παρίσι
• Πιθανή εκπαιδευτική εκμετάλλευση: Δε φαίνεται ούτε το πρόσωπο της γυναίκας ούτε το μπροστινό μέρος του σώματός της. Μπορούμε επίσης να δούμε τα στοιχεία του νεοκλασικού «airbrushing» ή της διαγραφής τυχόν ατελειών στο σώμα της. Ο πίνακας μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για να συζητηθεί ο τρόπος χρήσης του φωτός και το πώς ο καλλιτέχνης κατάφερε να κάνει το μοντέλο να φαίνεται ασήκωτο και άλλες τεχνικές ζωγραφικής.

Έργο τέχνης #4 Ολυμπία, Εντουάρ Μανέ, 1863 (Ιμπρεσιονισμός)

• Η θέση του-σχέση με το θέμα: Ο πίνακας αυτός δεν ασχολείται μόνο με τη γυναικεία σεξουαλικότητα, αλλά, ακόμη πιο συγκεκριμένα, απεικονίζει το σώμα μιας μαύρης γυναίκας με τρόπο που ανατρέπει το status quo της εποχής.
• Περιγραφή: Μια μαύρη καμαριέρα με το όνομα Laure φοράει σύγχρονα γαλλικά ρούχα και συμβουλεύει την πόρνη Olympia, η οποία κοιτάζει απευθείας τον θεατή.
• Ο ζωγράφος, Εντουάρ Μανέ (γαλλ. Édouard Manet), γεννήθηκε στη Γαλλία το 1832 και ήταν ένας από τους πρώτους μοντερνιστές ζωγράφους του 19ου αιώνα που απεικόνισαν τη σύγχρονη ζωή.
• Τοποθεσία και ευρωπαϊκή διάσταση: Μουσείο Ορσέ (γαλλ. Musée d’Orsay), Παρίσι
• Πιθανή εκπαιδευτική εκμετάλλευση: Ο πίνακας αυτός θα επιτρέψει στους μαθητές να μάθουν για την αναπαράσταση των μαύρων γυναικών στην Ευρώπη, καθώς και για την αναπαράσταση των ιερόδουλων.

Έργο τέχνης #5 Κεφάλι σκελετού με αναμμένο τσιγάρο, Βίνσεντ Βαν Γκογκ, 1886 (Μεταϊμπρεσιονισμός)

• Η θέση του-σχέση με το θέμα: Εδώ βλέπουμε το ανθρώπινο σώμα χωρίς σάρκα και με μια χιουμοριστική πτυχή.
• Σύντομη περιγραφή: Ανατομική μελέτη ενός σκελετού που καπνίζει τσιγάρο.
• Ο συγγραφέας: Βίνσεντ Βαν Γκογκ ήταν ένας Ολλανδός μετα-ιμπρεσιονιστής ζωγράφος που γεννήθηκε το 1853 και, αφού πέθανε, έγινε ένας καλλιτέχνης με μεγάλη επιρροή στη δυτική τέχνη.
• Τοποθεσία και ευρωπαϊκή διάσταση: Ζωγραφισμένο από τον Βαν Γκογκ το 1886. Σήμερα, βρίσκεται στο Μουσείο Βαν Γκογκ στο Άμστερνταμ.
• Πιθανή εκπαιδευτική εκμετάλλευση: Μελετήστε την ανατομία και συζητήστε αν πρόκειται για τέχνη ή απλώς για παιδαριώδη πράγματα.

Έργο τέχνης #6 Μαρμάρινη μετόπη από τον Παρθενώνα (Νότια μετόπη XXXI).

• Η θέση του-σχέση με το θέμα: Η σειρά αυτή των σκαλιστών πλακών αναπαριστά και περιγράφει διάφορες σκηνές από διάσημες μάχες της ελληνικής ιστορίας και μυθολογίας. Είναι σχετικές για την αναπαράσταση όλων των σωμάτων που ακολουθούν τους ιδανικούς κανόνες της εποχής.
• Σύντομη περιγραφή: Αυτή είναι μία από τις 92 μαρμάρινες μετόπες που μπορείτε να δείτε στον Παρθενώνα, όπου πολλές απεικονίζουν μια διάσημη μάχη μεταξύ των Κενταύρων, των μυθολογικών πλασμάτων, και των Λαπιθών, μιας μυθικής φυλής της ελληνικής ιστορίας. Παρόλο που μερικές καταστράφηκαν σχεδόν πλήρως με την πάροδο των ετών, κάποιες σιλουέτες και μορφές έχουν διατηρηθεί και έχουν ανακατασκευαστεί. Σε κάθε πλευρά του Παρθενώνα, η μετόπη αναπαριστά μια διαφορετική σημαντική μάχη. Σε αυτήν εδώ (Νότια Μετόπη XXXI), βλέπουμε έναν Κένταυρο στα αριστερά και έναν Λάπηθρο στα δεξιά να μάχονται.
• Ο συγγραφέας: Ο Φειδίας ήταν είτε ο γλύπτης είτε ο επικεφαλής όλων των καλλιτεχνών που συμμετείχαν σε αυτό. Ήταν γλύπτης από την Αθήνα και θεωρείται ένας από τους διασημότερους γλύπτες της αρχαίας Ελλάδας. Εργάστηκε κυρίως στην Αθήνα, στα γλυπτά του Παρθενώνα, αλλά είναι επίσης γνωστός για το γλυπτό του Δία από χρυσό και ελεφαντόδοντο, ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου.
• Τοποθεσία και ευρωπαϊκή διάσταση: Το κομμάτι αυτό της μετόπης μπορεί να βρεθεί στο Βρετανικό Μουσείο. Μεταφέρθηκε εκεί το 1816 και δεν επέστρεψε ποτέ στην αρχική του θέση.
• Πιθανή εκπαιδευτική εκμετάλλευση: Μπορείτε να συζητήσετε το θέμα της τέχνης που ανήκει σε μια χώρα και αναπαλαιώνεται και φυλάσσεται σε μια άλλη, κάτι για το οποίο πολλές χώρες διαφωνούν. Μπορείτε επίσης να βάλετε τους μαθητές να ερευνήσουν λίγο σχετικά με μυθολογικά πλάσματα, όπως οι Κένταυροι, και πώς έχουν αναπαρασταθεί ως εν μέρει ανθρώπινα όντα με την πάροδο του χρόνου, δηλαδή πόσο μοιάζουν τα σώματά τους με τα ανθρώπινα και αν αυτό έχει αναπαρασταθεί διαφορετικά με την πάροδο των πολιτισμών.

Έργο τέχνης #7 Ο βιτρουβιανός άνθρωπος, Λεονάρντο ντα Βίντσι, 1490 (Αναγέννηση)

• Η θέση του-σχέση με το θέμα: Το σχέδιο αυτό σχετίζεται με το όραμα της εποχής ενός αναλογικού ανθρώπινου σώματος και τη σημασία της ισορροπίας και της αρμονίας.
• Σύντομη περιγραφή: Το σχέδιο αυτό, του Λεονάρντο ντα Βίντσι, απεικονίζει την ιδέα του για το τέλειο ανθρώπινο σώμα, εξαιρετικά αναλογικό, και έχει τις σημειώσεις και τις επιγραφές του πάνω και κάτω από το σχέδιο. Η περιγραφή ανήκει στον Βιτρούβιο, Ρωμαίο αρχιτέκτονα, μηχανικό και συγγραφέα του βιβλίου “De architectura”, του 1ου αιώνα π.Χ., ο οποίος είναι γνωστός για την ιδέα του “firmitas, utilitas και venustas («αντοχή, χρησιμότητα και ομορφιά»): τα τρία χαρακτηριστικά που πρέπει να έχουν όλα τα κτήρια. Λέγεται ότι ο Λεονάρντο δεν πήρε μόνο το μέτρο και τις αναλογίες από το έργο του Βιτρούβιου, αλλά μέτρησε και ο ίδιος πολλά μοντέλα. Αν και το μέτρο θεωρούνταν ως το ιδανικό σώμα για πολλά χρόνια, τελευταία αμφισβητείται.
• Ο συγγραφέας: Ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι, γεννημένος στην Ιταλία το 1452 και γνωστός όχι μόνο για τους πίνακες και τα σχέδιά του, αλλά και για τις γνώσεις του, τα σημειωματάρια και τις σημειώσεις του για την ανατομία, την αστρονομία, τη βοτανική και τη χαρτογραφία μεταξύ άλλων.
• Τοποθεσία και ευρωπαϊκή διάσταση: Accademia, στη Βενετία της Ιταλίας, και έχει μεγάλη σημασία στον κόσμο της τέχνης για τον τρόπο με τον οποίο συνδυάζει τα μαθηματικά, τη γεωγραφία, την τέχνη, το ανθρώπινο σώμα και, σε κάποιο βαθμό, τη φύση.
• Πιθανή εκπαιδευτική εκμετάλλευση: Μπορείτε να κάνετε μια ομαδική δραστηριότητα μετρώντας διάφορα άτομα από την ομάδα και σχεδιάζοντάς τα ακολουθώντας αυτό το στιλ. Στη συνέχεια μπορείτε να συγκρίνετε όλα τα σχέδια και να κάνετε μια σύντομη συζήτηση σχετικά με τους κανόνες του ανθρώπινου σώματος, τα πρότυπα και τις αναλογίες.

Έργο τέχνης #8 Σπηλαιογραφία του τραυματισμένου άντρα (τέχνη της Ρούστριας)

• Η θέση του-σχέση με το θέμα: Είναι ένα σημαντικό έργο τέχνης επειδή εκείνη την περίοδο οι πίνακες ζωγραφικής αναπαριστούσαν κυρίως μεγάλα ζώα και όχι ανθρώπινες μορφές. Επίσης, λόγω της ισχυρής σχέσης με τις σαμανικές πρακτικές και με τα σεξουαλικά όργανα του ανθρώπινου σώματος.
• Σύντομη περιγραφή: Χρονολογείται από την Παλαιολιθική εποχή. Η ηλικία του κυμαίνεται μεταξύ 17.000 και 16.000 ετών. Η σπηλαιογραφία βρίσκεται σε ένα ξεχωριστό τμήμα του σπηλαίου που ονομάζεται «Το Φρεάτιο», το οποίο πιθανότατα αποτελούσε ειδικό ή κρυφό μέρος των ιερών σπηλαίων του Λασκό. Οι κύριες παραστάσεις της σπηλαιογραφίας είναι ένας τραυματισμένος άνθρωπος, ένα τραυματισμένο βουβάλι και ένας ρινόκερος. Το πιο σημαντικό τμήμα παρουσιάζει έναν άνθρωπο με κεφάλι πουλιού και έναν βίσωνα. Ο μοναδικός άνθρωπος στη σκηνή βρίσκεται τραυματισμένος από το ζώο δίπλα του. Κάποιοι πιστεύουν ότι μπορεί να είναι κυνηγός, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι μπορεί να είναι σαμάνος για όλα τα σαμανιστικά και τοτεμιστικά στοιχεία. Φοράει μάσκα πουλιού, τα χέρια του θυμίζουν πόδια πουλιού και ο φαλλός του, όρθιος, δείχνει προς τον τρυπημένο ταύρο.
• Τοποθεσία και ευρωπαϊκή διάσταση: Αυτή η σπηλαιογραφία βρίσκεται σε μια ομάδα σπηλαίων που ονομάζονται Lascaux, κοντά στο χωριό Montignac, στη νοτιοδυτική Γαλλία. Υπάρχουν περισσότερες από 600 ζωγραφιές στους τοίχους και τις οροφές του σπηλαίου.
• Ο συγγραφέας: Είναι άγνωστος.
• Πιθανή εκπαιδευτική εκμετάλλευση: Πώς απεικονίζονταν οι ρόλοι των ανδρών και των γυναικών εκείνη την περίοδο, πώς η γύμνια ήταν ο γενικός κανόνας. Μπορείτε να ερευνήσετε λίγο την εξέλιξη της τέχνης της Ρούστριας κατά τη διάρκεια χιλιάδων ετών. Για παράδειγμα, πώς στην αρχή ζωγραφίζονταν μόνο σκηνές με ζώα και πώς στη συνέχεια οι σκηνές με ανθρώπους ήταν πιο συνηθισμένες. Μπορείτε επίσης να αναλύσετε τις τεχνικές που χρησιμοποιούνταν για τη διαφοροποίηση των ανδρικών και των γυναικείων σωμάτων.

Έργο τέχνης #9, Ξαπλωμένο γυμνό, Μοντιλιάνι, 1917 (εξπρεσιονισμός)

• Η θέση του-σχέση με το θέμα: Ο Μοντιλιάνι συχνά ζωγράφιζε αισθησιακά, ενσυναισθητικά και συναισθηματικά γυναικεία γυμνά.
• Σύντομη περιγραφή: Ο πίνακας αυτός δείχνει ολόκληρο το σώμα (στραμμένο από τον θεατή) μιας γυμνής γυναίκας που ξαπλώνει σε ένα κρεβάτι, υποστηριζόμενη από ένα μαξιλάρι. Κοιτάζει πάνω από τον ώμο της με βλέμμα αυτοπεποίθησης και έντονα κόκκινα χείλη.
• Ο συγγραφέας: Ο Αμεντέο Μοντιλιάνι ήταν ένας Ιταλοεβραίος ζωγράφος που γεννήθηκε το 1884 και εργάστηκε στη Γαλλία για το μεγαλύτερο μέρος της καριέρας του.
• Τοποθεσία και ευρωπαϊκή διάσταση: Το έργο ζωγραφίστηκε από τον Μοντιλιάνι στο Παρίσι και βρίσκεται στη συλλογή του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης (MoMA), Νέα Υόρκη, Νέα Υόρκη, ΗΠΑ.
• Πιθανή εκπαιδευτική εκμετάλλευση: (η πρώτη ατομική έκθεση του Μοντιλιάνι υποτίθεται ότι έκλεισε λόγω των γυμνών). Συζητήστε ότι αφού η τεχνική του φαίνεται να είναι κάπως παιδαριώδης, γιατί είναι τόσο καλή. Μάθετε για τη βασανισμένη ιδιοφυΐα που ήταν ο Μοντιλιάνι. Είναι απαραίτητη μια ορισμένη ποσότητα πόνου για τη δημιουργία καλής τέχνης;

Πρακτικές δραστηριότητες

Δραστηριότητα 1 – Τέχνη και πολιτιστική κληρονομιά – Το ξέπλυμα της ευρωπαϊκής τέχνης

• Στόχοι – Συζήτηση για τον ρατσισμό σήμερα και πώς αυτός αντανακλάται στην «Ευρωπαϊκή Τέχνη». Να συζητήσετε την έλλειψη εκπροσώπησης των καφέ και μαύρων ανθρώπων στην Ευρωπαϊκή Τέχνη και μέσα από την ιστορία.
• Υλικά – Ένας φορητός υπολογιστής, ένας υπολογιστής ή ένα τάμπλετ ανά μαθητή ή ανά ομάδα μαθητών
• Προπαρασκευαστικό στάδιο – Ακούστε αυτήν τη συνέντευξη πριν από τη συνεδρία και https://www.npr.org/sections/codeswitch/2013/12/13/250184740/taking-a-magnifying-glass-to-the-brown-faces-in-medieval-art και ρίξτε μια ματιά σε αυτό το άρθρο, για να κατανοήσετε το θέμα λίγο καλύτερα. Επιλέξτε τουλάχιστον 5 ή 6 παραδείγματα από το άρθρο και να είστε έτοιμοι να τα προβάλλετε σε μια οθόνη με έναν προβολέα: https://thewalters.org/wp-content/uploads/revealing-the-african-presence-in-renaissance-europe.pdf
• Ανάπτυξη – Βήμα 1: ο εκπαιδευτικός θα προβάλει στην οθόνη κάποιες εικόνες με συγκριτικό τρόπο, για να αναδείξει το θέμα του ρατσισμού στην τέχνη. Ο εκπαιδευτικός θα θέσει κάποιες ερωτήσεις για να ενθαρρύνει κάποια συζήτηση και αντιπαράθεση μεταξύ των μαθητών. Οι μαθητές θα μιλήσουν για τις εμπειρίες τους βλέποντας τη φυλετική και εθνοτική ποικιλομορφία στην τέχνη. Βήμα 2: Οι μαθητές θα κάνουν μια αναζήτηση στο διαδίκτυο (ατομικά ή σε ομάδες) και θα πρέπει να προετοιμάσουν μια σύντομη παρουσίαση που θα παρουσιάζει αυτό το θέμα, συμπεριλαμβάνοντας εθνικά και αν είναι δυνατόν τοπικά παραδείγματα. Στη συνέχεια, θα πρέπει να προσπαθήσουν να βρουν μουσεία που καταβάλλουν προσπάθεια να εκθέτουν τέχνη με μεγάλη ποικιλομορφία.
• Φυλλάδια ή πρακτικά φύλλα – Αν οι μαθητές έχουν επαρκές επίπεδο ,για να το κάνουν, δώστε τους αυτό το άρθρο (σε έντυπη ή ψηφιακή μορφή): https://www.rd.com/list/examples-of-whitewashing/ Ζητήστε από τους μαθητές να βρουν περισσότερα παραδείγματα.

Δραστηριότητα 2 – Σχεδιάστε το ανθρώπινο σώμα

• Στόχοι – εκμάθηση/εξάσκηση τεχνικών σχεδίασης χειρονομιών
• Υλικά – Κάρβουνο, χαρτί, ακίνητα αντικείμενα, συμμαθητές ως μοντέλα
• Προπαρασκευαστικό στάδιο για εκπαιδευτικούς/διαμεσολαβητές – διδάξτε στους μαθητές τις βασικές αρχές του χειρονομιακού σχεδίου. Διδάξτε στους μαθητές πώς να εργάζονται με κάρβουνο. Εξάσκηση στο σχέδιο πάνω σε αντικείμενα νεκρής φύσης.
• Προπαρασκευαστικό στάδιο – Οι εκπαιδευτικοί παρακολουθούν αυτά τα βίντεο https://www.youtube.com/watch?v=74HR59yFZ7Y&t=297s // https://www.youtube.com/watch?v=KVXOIBRdzPw&ab_channel=LoveLifeDrawing για να μάθουν τα βασικά για τη σχεδίαση με χειρονομίες (δεν χρειάζεται να είναι ειδικοί στο θέμα, οι εκπαιδευτικοί θα αφήσουν απλώς τους μαθητές να πειραματιστούν με την τεχνική).
• Ανάπτυξη – Βήμα 1: Οι εκπαιδευτικοί εισάγουν τους μαθητές στη ζωγραφική με χειρονομίες (μπορούν να χρησιμοποιήσουν συνοδευτική παρουσίαση ή βίντεο για να το κάνουν αυτό). Βήμα 2: Οι μαθητές θα κάνουν με τη σειρά τους το μοντέλο για διαστήματα 5 δευτερολέπτων, ενώ οι σύντροφοί τους θα δημιουργούν σχέδια φιγούρας με κάρβουνο. Βήμα 3: Οι μαθητές στη συνέχεια θα αφιερώσουν 2 λεπτά για να σχεδιάσουν σχέδια χειρονομιών των συνοδών τους. Βήμα 4. Οι μαθητές θα μοιράσουν τα σχέδιά τους και θα συζητήσουν τις δυσκολίες του σχεδίου με χειρονομίες και θα κάνουν μια σύντομη συζήτηση για το πώς αυτό σχετίζεται με τους κανόνες ομορφιάς της κάθε εποχής.
• Χειροκίνητα ή πρακτικά φύλλα – Powerpoint που εισάγει τη χειρονομιακή σχεδίαση όπως αυτό : https://www.slideshare.net/Morrisartistic/gesture-drawing-25293109
• Τελική δραστηριότητα – Κάθε μαθητής θα πρέπει να επιλέξει μια τεχνική από μια από τις περιόδους της ευρωπαϊκής τέχνης και να σχεδιάσει την ανθρώπινη μορφή με αυτόν τον τρόπο. Για παράδειγμα, κλασική ελληνική, χριστιανική τέχνη κ.λπ.

Αναφορές

Web

• Why does the art of Ancient Greece still shape our world? (from BBC timeline)
• Greek Art part 1: The human figure, from Geometric to Hellenistic, Francisco Guerrero
• Considerations on the Human Body in European Art from Ancient Times to Present Day
• Neoclassical Art – A Return to Symmetry in the Neoclassical Period
• The Body Hidden, the Body Revealed: Neoclassical Drapery Studies
• Anatomy in the Renaissance
• The Classical Treatment of the Body
• Romanesque Sculpture
• Romanesque Art
• Fragmented: The Human Form in Early Cubism
• The body in Ancient Greek Art
• Sexuality in art

Βιβλίο

Johan Joachim Winckelmann in his publication “Thoughts on the Iimitations of Greek Works in Painting and Sculpture” (1750)